Kunnen we wel ontkomen aan hetgeen waaraan we ons schuldig hebben gemaakt? En hebben we daarom de deur van de weg naar de dood niet nodig om weg te komen?Een vraag die de Zweedse Maria zichzelf stelt en tevens een thema dat centraal staat in Håkan Nessers nieuwste boek en spannende roman: De levenden en de doden in Winsford.

De 55-jarige nog goed geconserveerde Maria kiest echter nog niet voor de dood maar voor een tijdelijk ander leven, gemotiveerd door een soort verplichting om in ieder geval haar hond te overleven. Samen vluchten ze naar de heidevelden van Exmoor in Zuidwest-Engeland, waar Maria een afgelegen cottage in het dorpje Winsford heeft gehuurd. In haar dagboekaantekeningen praat ze veelal in de wij-vorm, daarmee ook haar hond Castor duidend, een grote Afrikaanse Ridgeback.

Het geeft een trieste maar ook existentiële eenzaamheid weer, want Maria groeit en heeft tijdens - hun - urenlange wandelingen voldoende tijd voor zelfreflectie. Ze blikt terug op haar jeugd, huwelijk, kinderen, liefdes, vriendschappen, haar werk en collegae, en haar therapeut; al met al een beschadigd en complex leven. Maar haar diepste geheimen geeft ze nauwelijks prijs.
"Het is niet heel eenvoudig om in de wereld van vandaag incognito te blijven, maar ik had het gevoel dat ik er een zekere handigheid in begon te krijgen".
Als er iemand een verborgen geschiedenis heeft en de lezer steeds op het verkeerde been zet, is het Maria wel.
Maar kun je het verleden afsluiten, je daden en je zonden loslaten, je isoleren van het oude leven dat jou flink te pakken heeft gehad en dat veelal was omgeven met de dood?
Kun je zomaar ergens opnieuw beginnen, met een andere identiteit? Hoe neem je geestelijk afstand van de mensen die jou hebben beschadigd, maar misschien ook een beetje hebben liefgehad?
Hoe ga je om met de nieuwe eenzaamheid, waarbij zelfs de dood je blijft achtervolgen?
En niet onbelangrijk: ben je in staat met je eigen leugens en nachtmerries te leven?
Moet Maria haar meerdere erkennen in de ultieme waarheid? Wie is zij eigenlijk? Wat is er gebeurd? Hoe geschonden is zij? In hoeverre verkondigt ze leugens?
We weten het op de laatste pagina's, een beetje, want de lezer blijft met veel vragen zitten. Truth or dare?

Nesser heeft het de lezer niet makkelijk gemaakt. Wat valt er nog over Nesser te zeggen? Met zijn literaire en poëtische kunstgrepen weet hij ons opnieuw te imponeren. Zijn altijd zo prachtige schrijfstijl is doordrenkt met psychologische overpeinzingen, filosofische beschouwingen en andere terzijdes. Daarbij staat hij ook nu weer garant voor een razend knappe en trage spanningsopbouw, want Nesser is hét schrijvende voorbeeld van hoe literatuur en spanning een bloedmooie combinatie kunnen vormen.
Heel langzaam ontleedt hij Maria, stukje voor stukje, beetje bij beetje, maar nooit helemaal. Het is knap hoe Nesser gebeurtenissen en geheimen uit het verleden opdiept en langzaam het heden intrekt, iets wat hij ook in zijn boek De eenzamen (van de Barbarotti-serie) zo perfect deed.
Een groot compliment verdient hij voor zijn zo typerende Engelse natuur- en sfeerbeschrijvingen, de mistige en vochtige heidevelden van Exmoor, de dorpen, de pubs.
Ook al pendelt Nesser regelmatig tussen Gotland en Engeland heen en weer, het blijft knap voor een Zweed om zich in een dergelijk karakteristiek decor als het Engelse in te leven. Zweden en de Engelse heidevelden van Exmoor verenigd!
Een zoektocht op internet leert ons dat bijna alles wat Nesser "soms tot in detail" beschrijft, de werkelijkheid weergeeft. Dorpen, valleien, bezienswaardigheden, wandelpaden, gedichten op memorial stones, kerkjes, straatjes en winkeltjes. Ze bestaan allemaal, as I speak.
Ook het Community Computer Centre (waar Maria op internet gaat), de Royal Oak Inn (waar Maria maaltijden nuttigt), de fudge-maker in Dunster, en de door Maria bezochte pub The Rest & Be Thankful Inn en andere gelegenheden, zijn niet aan Nessers fantasie ontsproten.
Onthoud dat tijdens het lezen van De levenden en de doden in Winsford, misschien wilt u nog eens die richting op gaan. Als iemand zijn huiswerk nauwkeurig heeft gedaan, is het Nesser wel. Superlatieven schieten tekort voor iemand die zinnen creëert als ?Het tatoeëren van de ziel van idioten?, wanneer een dichter voor zijn toehoorders enkele regels van eigen makelij bij herhaling oreert. Ik heb het al eerder gezegd: Nesser weet schrijven tot een kunst te verheffen.