Eerst was er Snel geld (2009), toen Bloedlink (2010) en nu sluit Val dood ‘De Stockholm trilogie’ van de Zweedse strafrechtadvocaat Jens Lapidus (1974) af. Een trilogie die een genre op zich vormt. Niet alleen omdat het nu eens niet enkel om de politie of de speurder gaat – Lapidus neemt de lezer ook mee op een tocht door de onderwereld van Stockholm en de gedachtewereld van de crimineel. Neen, de boeken van de Zweed zijn ook taalkundig een knap stukje werk met eigen woorden (Getto-Zweeds, met als mooiste woord: ‘roverheid’) een eigen, zeer puntige wijze van formuleren en een verrassende vorm (de vergelijking met James Ellroys Underworld USA-trilogie ligt voor de hand).

Citaat
“Feeling: gespannen. Een kutgevoel in zijn buik. Irritatie omdat de misdaadangst het net op dit moment besloop. Mahmud daarentegen: leek zo relaxed als het maar kon zijn. Draaide zoals altijd Arabierenmuziek. Haifa Wehbe, Ragheb Alama – echte Midden-Oosten-swing, zoals hij dat noemde. Buiten: nu kome de bloeitijd.
Feeling: shit, this was it, zegma. Nu kwam het eropaan. Niet gepakt worden. Dit niet verknallen. Verneuk het nooit – een motto om naar te leven.
Want sommigen verneukten het: de flikker van een Viktor had het voor zichzelf verpest met zijn flikkerigheid. Ze moesten minstens met z’n achten zijn. Maar no way dat Jorge de V-flikker nog mee liet doen nu hij was gaan janken in het huisje van Jimmy’s ma. Was gaan etteren en zieken. Dus: nog maar zeven jongens over. Dat ging niet.
Kankerzooi.”

Verhaallijnen
In Val dood zijn er drie verhaallijnen met personages die ook in de eerdere delen figureerden. De Servische maffioso Kranjic wordt vermoord en zijn dochter wil wraak nemen op de dader, maar de handel van haar vader overnemen. Daarnaast is er een ongelukkige politieman, Hagström, die undercover gaat om JW, een grote witwasser die net uit de gevangenis komt, te ontmaskeren. En er is Jorge, een dealer die een grote financiële klapper wil maken door een geldtransport te overvallen en dan naar Thailand verdwijnen.

Jusse Adler-Olson wordt wel eens genoemd als opvolger van Stieg Larsson. Er is er maar één die deze kwalificatie verdient. Dat is Jens Lapidus en Val dood bewijst dat voor de derde keer.

De trilogie is compleet. Na de meer dan geslaagde delen Snel Geld en  Bloedlink, voltooid de Zweedse auteur Jens Lapidus de Stockholm-reeks met Val dood. Hij wordt, net als elke nieuwe Zweedse thrillerschrijver, vergeleken met wijlen Stieg Larsson, kreeg kritiek vanuit de Zweedse hoofdstad omdat het boek te negatief zou zijn en vervolgde daarnaast gewoon zijn werk als strafrechtadvocaat. Dit alles kan door hem opzij worden geschoven, want Jens Lapidus laat zijn lezers op het puntje van hun stoelen zitten en met ingehouden adem zijn boeken lezen.

In dit derde deel volgen we drie oude bekenden (het zijn niet de enige personages die weer terugkeren in het boek). Jorge, de drugsdealer die we kennen uit Snel Geld, is tegenwoordig eigenaar van een eigen koffiezaak. Maar wie denkt dat hij een ‘normaal’ leven heeft opgepakt, heeft het mis: hij is, samen met zijn maten, bezig met een plan om de grootste waardetransportoverval te plegen van de eeuw.

Inspecteur Martin Hägerström heeft het privé moeilijk; zijn vader is net overleden en de relatie met zijn vrouw Anne is op de klippen gelopen. Daarbij is zij er vandoor gegaan met hun geadopteerde zoon Pravat. Om zijn leven weer enigszins op te beuren, besluit hij in te gaan op een gevaarlijk aanbod van commissaris Tjorsfall: een undercoveroperatie waarbij hij de gronden en wegen van Johan Westlund, alias JW (eveneens bekend uit Snel Geld) moet nagaan. Hij gaat aan de slag als cipier in de gevangenis waar JW zijn laatste maanden uitzit en probeert een band met deze slimme crimineel te creëren. JW is namelijk bezig met sluwe witwaspraktijken.

Waar in de eerste twee delen de Joegoslavische maffialeider onaantastbaar bleek, wordt er ditmaal een geslaagde poging gedaan hem om te brengen. Bij de erfenis van zijn criminele imperium hebben er meerdere personen belang. Allereerst Stefanovic, die we kennen als de belangrijkste assistent van Radovan. Daarnaast vindt Natalie Kranjic, dochter van de grootste maffialeider van Stockholm, dat het haar taak is de weg die Radovan is ingeslagen te volgen. Een strijd met grote gevolgen ontstaat.

Val dood is van hetzelfde niveau als de vorige delen. Eenzelfde verhaalstructuur met 3 hoofdpersonen die we volgen tot een zinderende en retespannende ontknoping, geschreven in een unieke schrijfstijl die je de sfeer van het gruwelijk Stockholm laat inademen. Ditmaal zijn niet de drugs de rode draad in het boek, maar blijkt iedereen een connectie met de witwaspraktijken van JW te hebben.

De vergelijking met Stieg Larsson die steevast na de verschijning van een nieuwe Scandinavische thriller gemaakt wordt, mag van mij vervangen worden door een vergelijking met Jens Lapidus. Hij verdient het gezien te worden als de beste levende Zweedse thrillerauteur.

Met Val dood heeft Lapidus zijn verhaal over de duistere kant van crimineel Stockholm voltooid. Maar er zal vast nog veel meer te vertellen zijn. Het einde van dit derde deel laat daar in ieder geval nog genoeg ruimte voor open. Ik hoop van harte dat Lapidus ons een vervolg schenkt: ik wacht met smart op zijn volgende boek(en)!